„Sezon galaktyczny 2025” teleskop BAJ rozpoczął, jak się należy – w pierwszą wiosenną noc.
Spośród wszystkich dostępnych galaktyk wiosennego nieba na celowniku znalazła się oddalona o 20-30 milionów lat świetlnych (no cóż spory rozrzut, ale takie są różne źródła), NGC 2903 została odkryta w 1784 roku przez (a jakże!) Williama Herschela.
To galaktyka spiralna z poprzeczką typu SBbc wg. podziału wprowadzonego przez Edwina Hubble’a w 1926 roku, który wyróżnia cztery główne typy:
galaktyki eliptyczne: typ E (ang. Elliptical) – mające regularny kształt kulisty lub elipsoidalny o gładkiej strukturze;
galaktyki spiralne: typ S (ang. Spiral) – mające postać dysku z ramionami spiralnymi wychodzącymi z centralnego zgrubienia galaktycznego;
galaktyki soczewkowate: typ S0 – galaktyki spiralne o słabo spłaszczonym centrum, pozbawione wyraźnej struktury spiralnej, stanowią typ pośredni pomiędzy galaktyką eliptyczną a spiralną;
galaktyki nieregularne: typ Irr (ang. Irregular) – będące efektem kolizji lub zbliżenia dwóch galaktyk, nie mają określonego symetrycznego kształtu.
Średnica tej galaktyki wynosi 80 000 lat świetlnych, rozmiary kątowe na niebie wynoszą 12″x6″ a jasność obserwowana 8,8 magnitudo , co czyni ten obiekt dość łatwym do obserwacji wizualnych i fotograficznych. NGC 2903 wykazuje wyjątkowy duży poziom aktywności formowania nowych gwiazd w pobliżu swego centrum, które jest jasne również w zakresie radiowym, podczerwonym, ultrafioletowym oraz rentgenowskim, poniższe zdjęcie przedstawia centralne częsci galaktyki zarejestrowane z filtrem Ha (656 nm) ukazując liczne obszary gwiazdotwórcze.
Poza głównym obiektem, w kadrze (jak niemal zawsze) znalazło sie wiele obiektów położonych znacznie dalej. Na szczególną uwagę poza zaznaczonymi galaktykami zasługują dwa zidentyfikowane na zdjęciu kwazary. Czym są kwazary?
Za Wikipedią: „Kwazar (z ang. quasar – quasi-stellar radio source lub też QSO – quasi-stellar object, dosłownie „obiekt gwiazdopodobny emitujący fale radiowe”) – zwarte źródło ciągłego promieniowania elektromagnetycznego o ogromnej mocy, pozornie przypominające gwiazdę. W rzeczywistości jest to rodzaj aktywnej galaktyki.”
link do pełnego tekstu: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwazar
Kwazary istniały we wczesnym Wszechświecie, dlatego obserwujemy je w odległościach „kosmologicznych”. Na przykład, pierwszy odkryty i zidentyfikowany jako nowa klasa obiektów to kwazar 3C 273 znajdujący się w gwiazdozbiorze Panny. Jasność obserwowana to 12,9 magnitudo, co pozwala na jego dostrzeżenie średniej wielkości teleskopami amatorskimi. Odległość do kwazara w Pannie wyznaczona dzięki przesunięciu linii widmowych ku czerwieni (tzw. redshift) wynosi z=0,158 co odpowiada odległości 2,4 miliarda lat świetlnych.
Zapewne jest to najdalszy obiekt jaki da się dostrzec wizualnie amatorskim teleskopem.
link do pełnego tekstu o przesunięciu ku czerwieni: https://pl.wikipedia.org/wiki/Przesunięcie_ku_czerwieni
Kwazary, które załapały się na zdjęciu wraz z NGC 2903 są zapewne najdalszymi obiektami, które świadomie zarejestrowałem. Dla kwazara QSO B0929+218 z redshiftem z=2,53 odległość wynosi 11,1 miliarda lat świetlnych, zaś SDSS J093240.33+213819.5 to ledwie troszkę ponad 8 miliardów lat świetlnych od Niedźwiad… 😉 Jako ciekawostkę dodam, że główna bohaterka zdjęcia NGC 2903 ma redshift z=0,001855.
Przypisy:
https://en.wikipedia.org/wiki/Redshift
https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasyfikacja_galaktyk_Hubble’a
https://pl.wikipedia.org/wiki/3C_273
https://en.wikipedia.org/wiki/NGC_2903
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwazar
zdjęcia, tekst, opracowanie/Karol Wenerski
